എണ്ണത്തില്‍ കുറവാണെങ്കിലും നിരവധി സ്‌നേഹിതര്‍ അനുഷ്ടുപ്പു വൃത്തത്തില്‍ എഴുതി ഇന്‍ബോക്‌സില്‍ അയച്ചിരുന്നു. സന്തോഷം. ഈ പാഠം പ്രയോജനപ്പെടുന്നു എന്നു മനസ്സിലാക്കുന്നതിനാല്‍, തുടരുന്നു.
അടുത്ത ഛന്ദസ്സ് 'ബൃഹതി'യാണ്. ഒരു പാദത്തില്‍ 9 അക്ഷരങ്ങള്‍.
1. വൃത്തം: രമണീയം.
ലക്ഷണം: ചൊല്ലാം മം ന യ രമണീയം.
ഉദാഹരണം:
കുന്ദേന്ദുദ്യുതി രമണീയം
കുന്ദം മൂന്നുലകിതിനെല്ലാം
ചിത്തിന്‍വിത്തൊരു പരതത്ത്വം
ചിത്തത്തില്‍ തെളിവരുളേണം.
2. വൃത്തം: മണിമധ്യം
ലക്ഷണം: കേള്‍ മണിമധ്യം ഭം മസവും
ഉദാഹരണം:
നിര്‍മ്മലശുദ്ധം സ്ഫാടികമാം
നന്‍മണിമധ്യത്തിന്നെതിരാം
വര്‍ണ്ണഗുണത്താല്‍ വര്‍ണ്യമതാം
വാണിയുടംഗം കൈതൊഴുവിന്‍.
3. വൃത്തം: ഫലമുഖി
ലക്ഷണം: രം നസം ഫലമുഖിയതാം.
4. വൃത്തം: ശിശുഭൃത
ലക്ഷണം: നനമശിശുഭൃതാ വൃത്തം
5. വൃത്തം: ഭദ്രിക
ലക്ഷണം: ഭദ്രികാ രനര ചേരുകില്‍.
1. വൃത്തം: രമണീയം.
ലക്ഷണം: ചൊല്ലാം മം ന യ രമണീയം.
ഉദാഹരണം:
കുന്ദേന്ദുദ്യുതി രമണീയം
കുന്ദം മൂന്നുലകിതിനെല്ലാം
ചിത്തിന്‍വിത്തൊരു പരതത്ത്വം
ചിത്തത്തില്‍ തെളിവരുളേണം.
2. വൃത്തം: മണിമധ്യം
ലക്ഷണം: കേള്‍ മണിമധ്യം ഭം മസവും
ഉദാഹരണം:
നിര്‍മ്മലശുദ്ധം സ്ഫാടികമാം
നന്‍മണിമധ്യത്തിന്നെതിരാം
വര്‍ണ്ണഗുണത്താല്‍ വര്‍ണ്യമതാം
വാണിയുടംഗം കൈതൊഴുവിന്‍.
3. വൃത്തം: ഫലമുഖി
ലക്ഷണം: രം നസം ഫലമുഖിയതാം.
4. വൃത്തം: ശിശുഭൃത
ലക്ഷണം: നനമശിശുഭൃതാ വൃത്തം
5. വൃത്തം: ഭദ്രിക
ലക്ഷണം: ഭദ്രികാ രനര ചേരുകില്‍.
അടുത്ത ഛന്ദസ്സ് 10 അക്ഷരങ്ങള്‍ ഒരു പാദത്തില്‍ വരുന്ന 'പംക്തി' ആണ്.
1. വൃത്തം: സുമുഖി
ലക്ഷണം: സുമുഖീ സസജത്തൊടേ ഗുരു
2. വൃത്തം: ചമ്പകമാല
ലക്ഷണം: ഭം മസഗം കേള്‍ ചമ്പകമാലാ
ഉദാഹരണം:
ചമ്പകമാലാ ചുംബികപാലാ
ചന്ദ്രസുഫാലാ ചാരു കപോലാ
ഭാസുര ചെമ്മേ ഭാരതി നമ്മെ
കാത്തരുളേണം കീര്‍ത്തി തരേണം.
3. വൃത്തം: മത്താ
ലക്ഷണം: മത്താവൃത്തം മഭസഗ ചേര്‍ന്നാല്‍.
ഇനിയുള്ളവ അധികം ഉപയോഗത്തിലില്ലാത്തവയാണ്:
4. വൃത്തം ശുദ്ധവിരാള്‍ മസം ജഗം.
5. രം ദരം മയൂരസാരിണീ ഗം
6. നരജങ്ങളാല്‍ മനോരമാ.
7. സാരവതിക്കിഹ ഭം ഭഭഗം
8. ചൊല്ലാം സുഷമാ തം യംഭ ഗുരു
1. വൃത്തം: സുമുഖി
ലക്ഷണം: സുമുഖീ സസജത്തൊടേ ഗുരു
2. വൃത്തം: ചമ്പകമാല
ലക്ഷണം: ഭം മസഗം കേള്‍ ചമ്പകമാലാ
ഉദാഹരണം:
ചമ്പകമാലാ ചുംബികപാലാ
ചന്ദ്രസുഫാലാ ചാരു കപോലാ
ഭാസുര ചെമ്മേ ഭാരതി നമ്മെ
കാത്തരുളേണം കീര്‍ത്തി തരേണം.
3. വൃത്തം: മത്താ
ലക്ഷണം: മത്താവൃത്തം മഭസഗ ചേര്‍ന്നാല്‍.
ഇനിയുള്ളവ അധികം ഉപയോഗത്തിലില്ലാത്തവയാണ്:
4. വൃത്തം ശുദ്ധവിരാള്‍ മസം ജഗം.
5. രം ദരം മയൂരസാരിണീ ഗം
6. നരജങ്ങളാല്‍ മനോരമാ.
7. സാരവതിക്കിഹ ഭം ഭഭഗം
8. ചൊല്ലാം സുഷമാ തം യംഭ ഗുരു
അടുത്ത ഛന്ദസ്സ് തൃഷ്ടുപ്പ് ആണ്. ഓരോ പാദത്തിലും 11 അക്ഷരങ്ങള്‍. ഇവിടം മുതലുള്ള വൃത്തങ്ങള്‍ കവികള്‍ ധാരാളമായി ഉപയോഗിച്ചു പോന്നിട്ടുള്ളതാണ്.
1. വൃത്തം: ഇന്ദ്രവജ്ജ്ര
ലക്ഷണം: കേളിന്ദ്രവജ്ജ്രയ്ക്കു തതം ജഗംഗം.
ഉദാ:
ഭക്തപ്രിയത്താല്‍ ഭഗവാനുമങ്ങ-
സ്സല്‍ക്കാരമേല്‍ക്കാനുടനേ തുനിഞ്ഞാന്‍
കെല്‍പ്പോടു മുപ്പാരു മയക്കിയെന്ന
നല്‍ബ്ബാണമദ്ദര്‍പ്പകനും തൊടുത്താന്‍.
2. ഉപേന്ദ്രവജ്ജ്ര
ലക്ഷണം: ഉപേന്ദ്രവജ്ജ്രയ്ക്കു ജതം ജഗം ഗം.
3. ഉപജാതി.
ഇന്ദ്രവജ്ജ്രയും ഉപേന്ദ്രവജ്ജ്രയേയും കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തിയാല്‍ കിട്ടുന്നതാണ് ഉപജാതി.
ഉദാഹരണം:
ഭൃംഗാഞ്ജനച്ചാര്‍ത്തൊടു ചേര്‍ത്തു ചാര്‍ത്തി
മുഖത്തിലോമല്‍ത്തിലകം മധുശ്രീ
ചേലൊത്ത ചെഞ്ചായമുഴിഞ്ഞു മെല്ലെ
മിനുക്കിനാള്‍ മാന്തളിരാകുമോഷ്ഠം.
1. വൃത്തം: ഇന്ദ്രവജ്ജ്ര
ലക്ഷണം: കേളിന്ദ്രവജ്ജ്രയ്ക്കു തതം ജഗംഗം.
ഉദാ:
ഭക്തപ്രിയത്താല്‍ ഭഗവാനുമങ്ങ-
സ്സല്‍ക്കാരമേല്‍ക്കാനുടനേ തുനിഞ്ഞാന്‍
കെല്‍പ്പോടു മുപ്പാരു മയക്കിയെന്ന
നല്‍ബ്ബാണമദ്ദര്‍പ്പകനും തൊടുത്താന്‍.
2. ഉപേന്ദ്രവജ്ജ്ര
ലക്ഷണം: ഉപേന്ദ്രവജ്ജ്രയ്ക്കു ജതം ജഗം ഗം.
3. ഉപജാതി.
ഇന്ദ്രവജ്ജ്രയും ഉപേന്ദ്രവജ്ജ്രയേയും കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തിയാല്‍ കിട്ടുന്നതാണ് ഉപജാതി.
ഉദാഹരണം:
ഭൃംഗാഞ്ജനച്ചാര്‍ത്തൊടു ചേര്‍ത്തു ചാര്‍ത്തി
മുഖത്തിലോമല്‍ത്തിലകം മധുശ്രീ
ചേലൊത്ത ചെഞ്ചായമുഴിഞ്ഞു മെല്ലെ
മിനുക്കിനാള്‍ മാന്തളിരാകുമോഷ്ഠം.
ഈ രീതിയില്‍ മറ്റു ചില വൃത്തങ്ങള്‍ കലര്‍ത്തിയുണ്ടാക്കുന്ന വൃത്തങ്ങളെയും ഉപജാതി എന്നു വിളിക്കും.
4. വൃത്തം: രഥോദ്ധത
ലക്ഷണം: രം നരം ല ഗുരുവും രഥോദ്ധതാ
ഉദാഹരണം:
എത്രവേഗമഖിലം മറന്നു നീ
യാത്ര ചൊന്നു! പിരിയാന്‍ തിടുക്കമോ?!
മാത്രനേരമിവനൊന്നുറങ്ങിയാല്‍
രാത്രിപോലുമിടരാര്‍ന്നു കേഴുവോള്‍!!
(പി പ്രകാശ്)
5. സ്വാഗതയ്ക്കു രനഭം ഗുരു രണ്ടും
6. നാലേഴായ് മം ശാലിനീ തം തഗം ഗം
(ഇവിടെ ശാലിനി എന്ന വൃത്തത്തില്‍ നാലാമത്തെയും ഏഴാമത്തെയും അക്ഷരങ്ങളില്‍ യതി വേണമെന്നാണ് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. ഇങ്ങനെ സംഖ്യകള്‍ പറയുന്ന അക്ഷരങ്ങളില്‍ യതി വേണമെന്നാണ് നിയമം എന്നു മനസ്സിലാക്കിയിരിക്കണം.)
ഈ ഛന്ദസ്സില്‍ അത്രയേറെ ഉപയോഗത്തിലില്ലാത്ത നിരവധി വൃത്തങ്ങളുണ്ട്. അടിസ്ഥാനപാഠത്തിന് ആവശ്യമില്ലാത്തതിനാല്‍ അവ വിസ്തരിക്കുന്നില്ല.
ലക്ഷണം: രം നരം ല ഗുരുവും രഥോദ്ധതാ
ഉദാഹരണം:
എത്രവേഗമഖിലം മറന്നു നീ
യാത്ര ചൊന്നു! പിരിയാന്‍ തിടുക്കമോ?!
മാത്രനേരമിവനൊന്നുറങ്ങിയാല്‍
രാത്രിപോലുമിടരാര്‍ന്നു കേഴുവോള്‍!!
(പി പ്രകാശ്)
5. സ്വാഗതയ്ക്കു രനഭം ഗുരു രണ്ടും
6. നാലേഴായ് മം ശാലിനീ തം തഗം ഗം
(ഇവിടെ ശാലിനി എന്ന വൃത്തത്തില്‍ നാലാമത്തെയും ഏഴാമത്തെയും അക്ഷരങ്ങളില്‍ യതി വേണമെന്നാണ് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്. ഇങ്ങനെ സംഖ്യകള്‍ പറയുന്ന അക്ഷരങ്ങളില്‍ യതി വേണമെന്നാണ് നിയമം എന്നു മനസ്സിലാക്കിയിരിക്കണം.)
ഈ ഛന്ദസ്സില്‍ അത്രയേറെ ഉപയോഗത്തിലില്ലാത്ത നിരവധി വൃത്തങ്ങളുണ്ട്. അടിസ്ഥാനപാഠത്തിന് ആവശ്യമില്ലാത്തതിനാല്‍ അവ വിസ്തരിക്കുന്നില്ല.
അടുത്ത പാഠത്തില്‍ തുടരാം.
ഫലമുഖി എന്നൊരു വൃത്തമില്ല. ബൃഹതീഛന്ദസ്സിലുള്ള ഇതേ ലക്ഷണത്തോടുകൂടിയ വൃത്തത്തിന്റെ പേര് വൃത്തമഞ്ജരി(1954 Edition ) പ്രകാരം ഹലമുഖീ എന്നാണ്. വൃത്തരത്നാകരത്തിലും തൈഥവ.
ReplyDeleteവിക്കിപീഡിയ।വിക്കിഗ്രന്ഥശാല വരുത്തിയ അച്ചടിപ്പിശക് പിന്നീട് സായാഹ്നയുടെ PDF e-Book ലും സംഭവിച്ചുകാണുന്നുണ്ട്.
Prajeev Nair
Cherukunnu, Kannur